Diagnoza: depresja młodzieńcza. Przez wiele lat sądzono, że depresja dotyczy tylko osób dorosłych. Wprawdzie w literaturze pojawiały się informacje na temat zaburzeń zachowania dzieci, jednak nie były one klasyfikowane jako depresja. Ostatnie lata zmieniły spojrzenie na problem i również u dzieci/młodzieży stawia się to rozpoznanie – niestety coraz częściej i w coraz młodszym wieku. Obraz kliniczny depresji u dzieci i młodzieży w sposób znaczący nie różni się od obrazu u dorosłych, zawsze jednak jej symptomy musimy odnieść do poziomu rozwoju dziecka. Najbardziej typowe różnice dotyczą tego, że u dzieci zamiast istotnego obniżenia nastroju widoczne jest rozdrażnienie, niska tolerancja na frustrację, wybuchy złości, skargi somatyczne, wycofanie z kontaktów społecznych oraz brak oczekiwanych przyrostów masy ciała zamiast spadku wagi.
Depresja jest rozpoznawana u 2% populacji dzieci i 4-8% młodzieży. Do 15% wzrasta u młodzieży z chorobami przewlekłymi, a nawet do 24% u dzieci i młodzieży eksponowanej na traumę. Ryzyko wystąpienia depresji rośnie 2-4 krotnie w okresie dojrzewania, szczególnie u dziewcząt. Dostępne dane wskazują, że u większości młodzieży z epizodem depresyjnym współwystępują: zaburzenia lękowe (lęk uogólniony, ataki paniki, lęk przed przestrzenią i wystąpieniami publicznymi, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne), zaburzenia zachowania, nadużywanie alkoholu i innych substancji, zaburzenia odżywiania. U 60% nastolatków z depresją występują myśli samobójcze, a 30% z nich podejmuje próbę samobójczą.
Objawy depresji dziecięcej i młodzieńczej
Diagnoza depresji u dzieci jest trudna, gdyż dziecko nie potrafi dokładnie rozpoznać ani opisać tego, co czuje. Większość dzieci nie identyfikuje objawów jako depresji, doświadczają raczej utraty przyjemności w tych obszarach, które dotychczas sprawiały im zadowolenie. Bardzo często zmianę w funkcjonowaniu dostrzega otoczenie, a nie sam pacjent. Obraz kliniczny depresji zmienia się wraz z wiekiem.
W okresie preadolescencji (9-12 lat) najbardziej typowymi objawami depresji są: zaburzenia snu, niesprecyzowane skargi dotyczące zdrowia, negatywny obraz siebie, lęk przed zadaniami, obawa, że rozczaruje się rodziców, poczucie bycia niekochanym, nielubienie siebie, gniew, skłonność do izolacji. W wieku 13-16 lat (średnia adolescencja) wyróżnia się: dolegliwości somatyczne (bóle, zmęczenia, zaburzenia snu i łaknienia), negatywny obraz siebie, niezdolność do odczuwania przyjemności, izolacja społeczna, zachowania opozycyjne i agresywne, opryskliwość, problemy szkolne, myśli samobójcze. W fazie późnej adolescencji osoby z depresją doświadczają poczucia beznadziejności, winy, silnych reakcji na najmniejsze niepowodzenia, towarzyszy im smutek, negatywizm, poczucie niezrozumienia i akceptacji, tendencje izolacyjne, zachowania impulsywne i agresywne.
W grupie ryzyka wystąpienia depresji są nastolatkowie, którzy doświadczyli: straty rodzica/opiekuna, wykorzystania/zaniedbania, problemów małżeńskich rodziców, konfliktów w rodzinie, problemów z rówieśnikami, nauką, przewlekłej choroby, niskiej samooceny, współwystępowania zaburzeń lękowych, używania substancji psychoaktywnych, negatywnych wydarzeń życiowych.
Czynniki chroniące młodzież przed depresją
Mówiąc o depresji warto również wskazać czynniki chroniące, a więc te, które obniżają ryzyko zachorowania lub też pomagają w zmaganiu się z chorobą. W przypadku młodzieży niezwykle ważne są: obecność bliskich w domu, przynależność do grupy religijnej, sportowej, satysfakcja z życia, wsparcie społeczne, pozytywne relacje z innymi, lęk przed bólem, cierpieniem, umiejętności społeczne, umiejętności radzenia sobie ze stresem.
Ponadto w przypadku depresji młodzieńczej ważne jest to, aby uświadomić sobie, że mamy do czynienia z objawami poważnej choroby, często zagrażającej życiu. Trzeba pamiętać, że depresja nie jest złym zachowaniem ani konsekwencją złego wychowania, że relacja rodzica z dzieckiem może ułatwiać albo utrudniać proces wychodzenia z choroby. W leczeniu depresji zwykle stosowana jest psychoterapia (indywidualna/rodzinna). W cięższych przypadkach włącza się farmakoterapię. Niestety nawet do 80% nastolatków nie otrzymuje specjalistycznej pomocy, większość przerywa leczenie przed czasem, gdy tylko pojawią się pierwsze oznaki poprawy. Ryzykiem takiego postępowania jest szybki nawrót depresji, a w późniejszym okresie wystąpienie choroby afektywnej dwubiegunowej. Należy pamiętać, że mimo pomyślnego procesu zdrowienia często mogą przez długi czas utrzymywać się objawy takie jak: problemy z koncentracją, trudności ze zmobilizowaniem się, brak sił.
Zapobieganie nawrotom depresji młodzieńczej
Niestety depresja ma skłonność do nawrotów. Co robić, aby im zapobiec? Ograniczyć, a najlepiej całkiem zaprzestać spożywania alkoholu i substancji psychoaktywnych. Dbać o regularny i wystarczająco długi sen. Podejmować regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny. Regularnie przyjmować odpowiednio dobrane posiłki. Zadbać o równowagę pomiędzy nauką a odpoczynkiem. Angażować się w kontakty społeczne. Wygaszać konflikty rodzinne, spędzać wspólnie czas. Zaangażować się w zdrową, opartą na wzajemności bliską, intymną relację.
