Nauka może każdemu sprawiać trudności. Wiedzą o tym doskonale zarówno dzieci, jak i rodzice. Zdarza się, że proces ten jest mocno utrudniony z powodu dysfunkcji, zaburzeń czy choroby dziecka. Wówczas należy zindywidualizować oddziaływania wobec niego, opracować plan pomocy i organizacji warunków, zarówno tych fizycznych, jak i emocjonalnych. I o ile w przypadku wspomnianych dzieci takie działania są zazwyczaj podejmowane, zarówno przez rodziców, jak i nauczycieli, o tyle wobec dzieci „zdrowych” /”normalnych” często zapomina się o tym. Warto jednak zaznaczyć, że w przypadku każdego dziecka, aby proces nauki przebiegał efektywnie należy się do niego przygotować i zadbać o higienę pracy umysłowej.
W literaturze najczęściej wymienianymi elementami wpływającymi na szybkości łatwiejsze przyswajanie wiedzy są: organizacja miejsca pracy, efektywne zarządzanie czasem, wypoczynek, koncentracja uwagi, umiejętność relaksowania się, stan psychiczny. Pokrótce omówię każdy z nich.
Na początku warto jeszcze dodać, że niezbędne jest zaspokojenie wszelkich potrzeb fizjologicznych, gdyż uczucia głodu, pragnienia itp. sprawiają, że organizm koncentruje się silnie na ich stłumieniu, a nie na celowym przyswajaniu wiedzy. Ponadto badania jednoznacznie wskazują, że u dzieci, które doświadczają deprywacji potrzeb psychicznych (bezpieczeństwa, bliskości, miłości, zrozumienia, akceptacji) występują zaburzenia w procesach nauki i zapamiętywania.
Organizacja miejsca pracy
- dziecko powinno mieć względnie stałe miejsce, w którym się uczy, zaadaptowane do swoich potrzeb (w tym dobrze oświetlone);
- powinno być ono usytuowane z dala od bodźców rozpraszających (w tym z wyciszonym, a najlepiej wyłączonym telefonem, podobnie z komputerem czy telewizorem), z dala od zbędnych hałasów czy zapachów. Jeśli dziecko lubi się uczyć przy muzyce powinna ona być spokojna i wyciszona;
- rzeczy powinny być trzymane w stałych miejscach, po użyciu każdorazowo odkładane na ich właściwe miejsce (aby nie tracić potem czasu na znalezienie tych rzeczy);
- w najbliższym otoczeniu pozostawić wyłącznie przedmioty potrzebne, usunąć zbędne przedmioty, w tym książki z innych przedmiotów, z których się obecnie nie uczy.
Efektywne zarządzanie czasem
- ustal wspólnie z dzieckiem stały i przewidywalny rytm dnia;
- ustal rutynowe codzienne czynności i wyznacz określony czas, na ich realizację;
- naukę czy odrabianie zajęć należy zaczynać od łatwego i kolejno przeplatać trudniejsze zadania z łatwiejszymi (aby dziecko nie zniechęciło się przy tych trudniejszych);
- dziecko powinno obserwować siebie, aby sprawdzić, kiedy w ciągu dnia ma więcej energii, którą może przeznaczyć na trudniejsze zadania, a także wskazać momenty, gdy tej energii ma mniej i potrzebuje wówczas więcej spokoju i czasu dla siebie.
Wypoczynek
- zapewnić dziecku odpowiednią ilość snu – od 8 do 10 godzin;
- zadbać o stałe godziny snu;
- ważne jest wygodne łóżko i przewietrzenie pokoju przed snem;
- unikać spożywania posiłków zaraz przed pójściem spać (ostatni posiłek powinien być zjedzony nie później niż 2 godziny przed snem);
- wyeliminować przed snem: korzystanie z telefonu komórkowego, oglądanie telewizji, czytanie pobudzających lektur, picie mocnych napojów (mocna herbata, napoje gazowane, kawa);
- nie poruszać trudnych tematów, w tym nierozwiązanych problemów dnia bieżącego.
Koncentracja uwagi
- zdolność efektywnej uwagi zależy od wieku: dla dzieci 7-10- letnich czas maksymalnej koncentracji uwagi wynosi około 20 minut (stąd też zalecane są częste przerwy), natomiast wraz z wiekiem czas ten wydłuża się;
- lepszemu skoncentrowaniu się na zadaniu sprzyja ograniczenie wszelkich bodźców niezwiązanych bezpośrednio z zadaniem, a także wzbudzenie u dziecka motywacji do działania – jeśli widzi sens tego, co robi, łatwiej mu się na tym skupić i wytrwać w działaniu.
Umiejętność relaksowania się, robienie przerw
- największa wydajność pracy umysłowej jest na początku i pod koniec nauki, dlatego tak ważne jest robienie sobie przerw, aby mózg mógł się zregenerować, odzyskać siły i nie zmęczyć się przyswajanym materiałem;
- jeżeli dziecko nie może sobie pozwolić na relaks warto, aby zmieniało rodzaj zajęć np. przechodząc od czytania do pisania, uczenia się naprzemiennie przedmiotów łatwiejszych i trudniejszych. Taka zmiana zapobiega zniechęceniu i znużeniu pod wpływem monotonii pracy;
- wskazane jest, aby przerwy były nie częściej niż co 25 minut oraz nie rzadziej niż co 45 minut, pauzy powinny trwać około 10 minut;
- w czasie przerwy warto się dotlenić na zewnątrz lub chociażby przewietrzyć pomieszczenie;
- warto również wykonywać ćwiczenia rozciągające mięśnie, rozluźniające oraz relaksujące.
Stan psychiczny
- kiedy dziecko ma dobry nastrój jego mózg produkuje endorfiny, czyli związki działające jak neutralne środki uspokajające, zatem dobry humor sprzyja uczeniu się, szybszemu przetwarzaniu informacji oraz redukuje uczucie niepokoju odpowiedzialne za produkcję hormonów stresu;
- pozytywne nastawienie do zadania i podejmowania wysiłku umysłowego w znacznym stopniu wpływa na sposób przetwarzania, magazynowania i odtwarzania informacji przez mózg.
