Z czym mierzy się współczesny nastolatek?
Naukowcy wskazują, że okres dojrzewania rozpoczyna się w wieku 10/11 lat i trwa nawet do 25 roku życia. Współcześni nastolatkowie nie mają łatwego życia, a często my dorośli zamiast im pomagać, jeszcze bardziej utrudniamy im przejście przez ten czas. Okres dorastania jest ze swej natury burzliwy, niepewny i zmienny. Poszukiwanie własnej tożsamości jest bardzo ważnym etapem w życiu człowieka, często w wielu aspektach determinującym jego dalsze funkcjonowanie emocjonalno – społeczne.
Problemy nastolatków – konfrontacja z rzeczywistością
Badania pokazują, że młodzi ludzie słabo radzą sobie z konfrontacją z rzeczywistością, doświadczają szeregu trudności natury psychicznej, sięgają po drastyczne sposoby redukcji napięcia. Trudno być jednocześnie dzieckiem i dorosłym, a tego właśnie często – wybiórczo, w zależności od sytuacji – oczekujemy od nich my – rodzice, nauczyciele, opiekunowie, „system” (np. szkolny). Bagatelizujemy problemy młodzieży, nie widzimy lub nie chcemy widzieć sygnałów, które w sposób mniej lub bardziej pośredni wysyłają do nas, a jest to ich forma wołania o pomoc.
Drastyczne w skutkach może być odtrącenie czy wyśmianie przez dorosłego. Młody człowiek wówczas zamyka się w sobie, traci zaufanie do innych, pozostaje ze swoimi problemami sam i nie mając pomysłu, jak wyjść z sytuacji kryzysowej, często sięga po destrukcyjne środki np. alkohol, narkotyki, samookaleczenia. Przedłużający się stan obniżonego nastroju, braku motywacji do działania i pozytywnych wzmocnień może skutkować depresją, która nierzadko kończy się samobójstwem. Gdzie szukać przyczyn trudności? Jak pomóc młodemu człowiekowi konstruktywnie przezwyciężyć kryzys?
Rodzina – źródło bezpieczeństwa dla nastolatka
I w tym miejscu należy wrócić do źródła, a mianowicie do rodziny. To w niej obserwujemy, jak rodzice się ze sobą komunikują, w jaki sposób rozwiązują sytuacje trudne, to z niej powinniśmy wynieść system wartości i zasad, który będzie „rusztowaniem” dla naszej życiowej drogi, to bliskie relacje z rodzicami i rodzeństwem pozwalają nam mieć poczucie bezpieczeństwa, że możemy na nich liczyć w każdej sytuacji. Gdy któraś z tych sfer zawiodła, zwiększa się ryzyko wystąpienia trudności w życiu jednostki, szczególnie w okresie dojrzewania. Mimo, że w okresie dorastania to grupa rówieśnicza ma znaczący wpływ na funkcjonowanie młodego człowieka, to nastolatkowie bardzo często wskazują, że problemy rodzinne istotnie rzutują na ich codzienność.
Współczesna „plaga” rozwodów, samotnego macierzyństwa, rodzin patchworkowych, rozwoju osobistego, braku spędzania wspólnie czasu i rozmowy ewidentnie negatywnie wpływa na rozwój emocjonalno – społeczny dzieci/młodzieży. Bo jak pisała Virgina Satir: „Poczucie wartości może rozwinąć się tylko w atmosferze, w której indywidualne różnice są doceniane, błędy tolerowane, komunikacja jest otwarta, a zasady są elastyczne – atmosferze, która panuje w troskliwej rodzinie”.
Z punktu widzenia neuropsychologii największe zmiany w okresie dorastania zachodzą w płatach czołowych mózgu i objawiają się: trudnościami w rozpoznawaniu punktu widzenia/perspektywy innych osób, impulsywności i tendencji do podejmowania ryzyka, poszukiwaniu nowości, wyzwań, kreatywnych rozwiązań. Ponadto nadwrażliwy układ nagrody w mózgu powoduje, że w tym czasie wzrasta skłonność do uzależnień. Młodzież ma trudności z rozumieniem emocji innych ludzi (np. lęk odbierają jako złość). Zachodzą także zmiany w rytmie okołodobowym: chodzą spać później, a rano potrzebują się wyspać.
Internet możliwości i zagrożenie dla młodzieży
Rozwój nowych technologii daje młodym dużo możliwości, ale stanowi dla nich również niemałe zagrożenie. Coraz częściej mówi się o tzw. uzależnieniach behawioralnych. Aż 60 % dzieci w wieku 4-14 lat czas wolny spędza grając w gry komputerowe (częściej chłopcy) – w tym coraz częściej na telefonie. Co 10 nastolatek jest zagrożony uzależnieniem od Internetu. O uzależnieniu się od czynności (akceptowanej społecznie) mówimy wówczas, gdy tracimy nad nią kontrolę, odczuwamy przymus wykonania danej czynności mimo jej negatywnego wpływu na nasze funkcjonowanie (np. zaniedbywanie innych obowiązków). Kiedy natomiast nie możemy jej wykonywać odczuwamy rozdrażnienie, złość, niepokój.
Rodzice często nie potrafią, albo nie chcą, rozróżnić zainteresowań dziecka od zachowania nałogowego. Nie sprawując nad nim kontroli, nie wyznaczając granic dają mu przyzwolenie na zatracenie się w wirtualnym świecie, który często jest daleki od rzeczywistości. Sytuacja ta rodzi kolejne problemy, gdyż młodym ludziom trudno jest konfrontować się ze światem realnym, w którym są poddawani ocenie, często krytyce, od których wymaga się określonych działań, gdzie dużo trudniej niż w social mediach kreować swój wizerunek, często daleki od faktycznego, ale pozwalający im na akceptację samego siebie. Problem hejtu i patotreści
w Internecie jest tak obszerny, że wymaga osobnego omówienia.
Powyższy opis z pewnością nie wyczerpuje problemu, należy pamiętać, aby do każdego nastolatka podchodzić w sposób indywidualny, bo każdy z nich dysponuje innymi zasobami.
